Nasze Miasto

Prudnik – miasto w woj. opolskim, w powiecie prudnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Prudnik. Historycznie leży na Górnym Śląsku. Od 1950 miasto administracyjnie należy do woj. opolskiego. Według danych z 2010 miasto miało 22 576 mieszkańców. Miasto jest położone w południowej części województwa opolskiego nad rzekami Prudnik (lewy dopływ Osobłogi) i Złoty Potok, na pograniczu Płaskowyżu Głubczyckiego i północno-wschodniej części Gór Opawskich.

Prudnik jest zbohemizowaną postacią pierwotnej formy Prądnik, która pochodzi od rzeczownika prąd. Nazwa ta oznaczała pierwotnie rzekę o wartkim nurcie, następnie również osadę leżącą nad tą rzeką. Nazwa rzeki (dopływu Osobłogi) i miasta była od średniowiecza zapisywana z u będącym czeskim i morawskim odpowiednikiem.

Miasto lokowane na prawie niemieckim otrzymało nazwę Neustadt (Nowe Miasto, łac. Neostadium), ale stara słowiańska nazwa była nadal w użyciu (1331 Prudnik). Jeszcze w XVI i XVII w. używano jej zamiennie z nazwą niemiecką np. w źródłach czeskich (Prudník, Proudník, Nejštát, Nové Město). Formę Polnisch-Neustadt stosowano w języku niemieckim do 1708 r., kiedy to zrezygnowano z przymiotnika polnisch w obawie, że potencjalni kupcy mogą nie trafić do tego śląskiego miasta, gdyż szukają go w Polsce. Używana również była polska forma Nowe Miasto. Jeszcze w 1750 roku nazwa "Nowe Miasto Królewskie" wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska. W polskich publikacjach z XIX w. używano niekiedy zrekonstruowanej formy Prądnik [4]. W mowie okolicznych mieszkańców posługujących się polską gwarą śląską nazwa Prudnik przetrwała do XX w. Obecną nazwę wprowadzono oficjalnie w 1946 r.

Ślady pobytu człowieka na terenie obecnego miasta Prudnik, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają epoki paleolitu. Miejscowa ludność utrzymywała kontakty handlowe z Rzymem, co dokumentują znalezione tu rzymskie monety datowane na lata 700 p.n.e. – 1250 n.e. Istnieją dwie wersje powstania miasta. Pierwsza z tych wersji, obalona przez Weltzla w XIX w. mówi, że drewniany zamek Wagendrösel założyli ok. 1000 roku templariusze co jest ewidentną nieprawdą, gdyż zakon powstał dopiero w 1118 roku. W XIX w. wieża miała być rozebrana, ale gdy pruski oficer dowiedział się o jej pochodzeniu, kazał ją zostawić.

Druga wersja, która znajduje już częściowe potwierdzenie w dokumentach historycznych, wskazuje, że założycielem miasta był najwyższy marszałek Królestwa Czech i namiestnik Styrii - czeski wielmoża Wok z Rożemberka (Woko de Rosenberch, Vok I. z Rožmberka). W latach 1255-1259 założył on w okolicy obecnego Prudnika kilka wsi i w zakolu rzeki Prudnik – zamek gotycki, kontrolujący ruch na szlaku handlowym z Nysy do Opawy. Syn Woka, Henryk z Rożemberka ok. 1279 roku uzyskał dla Prudnika lokację miasta na prawie niemieckim. Jedynym śladem pierwotnego miasta jest wieża Woka. Pozostała zabudowa w większości spaliła się natomiast budowle trwalsze, na przestrzeni wieków były rozbierane i przebudowywane. Miasto do 1337 r znajdowało się w granicach czeskich Moraw i księstwa opawskiego, ostatnim morawskim panem był Albrecht z Fulštejnu. W 1337 r. król czeski Jan Luksemburczyk odkupił odeń Ziemię Prudnicką i przekazał ją wraz z miastem księciu niemodlińskiemu Bolesławowi Pierworodnemu. Prudnik pozostał w Koronie Czeskiej, stał się dziedziczną posiadłością Piastów Opolskich, lenników czeskiego władcy . Władali oni Prudnikiem do śmierci Jana II Dobrego w 1532 roku, na którym wygasła linia opolska. W myśl zawartych z Janem II Dobrym umów Prudnik wraz z całym księstwem raciborsko-opolskim przypadł królom czeskim z dynastii Habsburgów. Udzielali oni opolskiego lenna m.in. Wazom. Miasto stało sięł prężnym ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym. Znani byli zwłaszcza prudniccy płóciennicy, eksportujący swoje wyroby do Holandii, a także garbarze. W trakcie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) ludność Prudnika została zdziesiątkowana. W 1625 roku tereny te zostały objęte epidemią dżumy a w 1642 roku miasto zdobyli Szwedzi, którzy je splądrowali i spalili. Po zakończeniu wojny miasto zostało jednak szybko odbudowane, dzięki pomocy cesarza Ferdynanda III Habsburga i cechu śląskich rzeźników. Następnie w wyniku wojen śląskich w 1741 roku Prudnik znalazł się pod panowaniem Prus. W 1816 stał się siedzibą powiatu ziemskiego (Landkreis Neustadt O.S.).

Na początku XIX wieku nastąpił dalszy rozwój miasta, głównie drogą przyjmowania na kwaterę pruskich wojsk. Przemysł przędzalniczy stopniowo podupada. Po wojnach pruskich i napoleońskich w 1816 r. miasto miało 82330 talarów długu przy wpływach 14687 talarów i wydatkach 14238 talarów. Dług ten mniej więcej utrzymał się do okresu wojny francusko pruskiej (1870). W 1828 roku miasto miało ok. 4000 mieszkańców. W mieście powstały pierwsze fabryki wełny, lnu i jedwabiu, a także założona przez żydowskiego przemysłowca Samuela Fränkla fabryka adamaszku (istniała do 2011r. jako ZPB "Frotex" S.A.). Wybudowano także cegielnię, browar, młyny i fabrykę octu. W 1876 roku otwarto linię kolejową, która połączyła Prudnik z Nysą i Koźlem. Na początek XX wieku w Prudniku zbudowano łaźnię miejską, park i koszary, a Prudnik stał się garnizonem wojskowym. W 1921 roku w trakcie plebiscytu śląskiego Prudnik znalazł się poza terenem plebiscytowym, choć istniały tu polskie organizacje w tym Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska.
18 marca 1945 roku Armia Czerwona zdobyła miasta, choć Prudnik miastem frontowym był aż do maja 1945 roku (w związku z tym, że w niewielkiej odległości od miasta broniły się oddziały niemieckie, które skapitulowały dopiero w maju 1945 roku). Wtedy też miasto zostało przejęte przez administrację polską. Wówczas w Prudniku i okolicy została osiedlona m.in. część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich - z Nadwórnej (dawny powiat nadwórniański w województwie stanisławowskim) i okolic Tarnopola. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód.

W Prudniku w Klasztorze Franciszkanów więziony był Kardynał Stefan Wyszyński. Od października 1954 do października 1955 r., tylko w towarzystwie spowiednika i siostry zakonnej. Pilnowało go 30 funkcjonariuszy UB. Klasztor został otoczony kolczastym płotem, a straże przeganiały z daleka wszystkich miejscowych. Uwięziony przez komunistyczne władze przywódca polskiego Kościoła kardynał Stefan Wyszyński nie stracił ducha w najczarniejszym okresie stalinizmu. W prudnickim więzieniu czytał "Trylogię", rozmyślał o wydarzeniach, które miały miejsce w czasie szwedzkiego potopu, gdy w sąsiednim Głogówku król Jan Kazimierz wpadł na pomysł ofiarowania Polski Matce Bożej. W celi prudnickiego klasztoru kardynał Wyszyński zadecydował o odnowieniu ślubów Jana Kazimierza. Tu zaczął pisać tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego. Pamiątką po tych wydarzeniach jest cela kardynała Stefana Wyszyńskiego, zachowana na piętrze klasztoru Franciszkanów w Prudniku Lesie. Zachowało się w niej skromne wyposażenie: łóżko, stół, sekretarzyk, krzyż na ścianie. Pamiątką jest także pomnik przed kościołem św. Józefa, z inskrypcją dziękczynną kardynała Wyszyńskiego.